Góry i skrzydła to niezwykle ciekawa,wielowątkowa biografia Adama Karpińskiego, konstruktora lotniczego, taternika i alpinisty. Ambicje Akara, jak zwano Karpińskiego, sięgały wysoko: już w 1924 roku planował wyprawę na Mount Everest. Ustalił nie tylko skład ekspedycji, znalazł również sponsora. Wyjazd pozostał w sferze projektów niezrealizowanych – Brytyjczycy nie mieli ochoty oddawać pola na swoim terenie – ale Akar nie porzucił wysokogórskich planów. Namawiał na K2, a kiedy to również nie wypaliło – na jakiś niezdobyty siedmiotysięcznik. Latem 1939 roku udało mu się w końcu dotrzeć w Himalaje. Celem pierwszej polskiej ekspedycji, którą kierował, było wejście na dziewiczy szczyt Nanda Devi East (7434 m). Podczas tej samej wyprawy podjęto również próbę zdobycia Tirsuli (7074 m). Dla Karpińskiego i jego partnera wspinaczkowego Stefana Bernadzikiewicza próba ta zakończyła się tragicznie.
Nic – ani upływ czasu, ani założenie rodziny, ani sukcesy w innych górach – nie było w stanie wytłumić fascynacji Akara Everestem. Jacek Karpiński wspominał, że ojcowskimi zamysłami himalajskimi naznaczone zostało niemal całe jego dzieciństwo.
„Anglicy mają Mallory’ego i Irvine’a, my zaś mamy swoich: Bernadzikiewicza i Karpińskiego” – pisał, żegnając alpinistów, Jalu Kurek. Polski Mallory, jak odtąd zwano Akara, bez wątpienia miał w sobie rys wielkiego eksploratora. Z brytyjskim alpinistą łączyła go nie tylko fascynacja górami najwyższymi (i „śmierć w śniegu”), lecz również śmiałość w działaniu, ogromne pokłady optymizmu oraz otwartość na wyzwania. Ale choć góry zdeterminowały jego życie, poza nimi było coś jeszcze – samoloty. To z lotnictwem Akar związał swoją zawodową karierę; stąd w tytule książki góry i skrzydła. W obu tych dziedzinach Karpiński okazał się śmiałym wizjonerem.
Biografia człowieka wielkiego formatu, nietuzinkowego, a takim niewątpliwie był Akar, wbrew temu, co można by sądzić, nie jest materią przyjazną w literackim przetworzeniu. Łatwo osunąć się tu w idealizację, litanię pochlebstw i zachwytów, spłycenie portretu. Krzysztof Marchlewicz, historyk z wykształcenia, zachował neutralne pióro i uważne spojrzenie badacza. Akar widziany jego oczami zyskuje pociągającą wielowymiarowość, a bogate historyczne tło zarysowane w książce pozwala spojrzeć na niego w jeszcze inny sposób: jak na wzorcowego przedstawiciela pokolenia walczącego o niepodległą Polskę, a potem określającego jej kształt.
Nocą z 18 na 19 lipca 1939 r. pod zwałami śniegu i lodu dobiegła kresu niespełna czterdziestodwuletnia historia życia Adama Karpińskiego. Historia fascynująca i barwna, chwilami pogodna, kiedy indziej trudna, zawsze pełna odważnych decyzji i działań. Historia będącą ucieleśnieniem wezwania samego Adama, aby Polacy przeływali swój wrodzony „inferiority complex”.
Doskonale napisana i udokumentowana książka Marchlewicza urasta do czegoś więcej niż jednostkowej biografii. W szerszej perspektywie to opowieść o odradzającej się Polsce, epoce pełnej ambicji, marzeń i iluzji, która tak tragicznie zakończyła się – w wymiarze ludzkim i państwowym – w 1939 roku. To z nieprzeciętności Akara i jego przyjaciół, poważnie traktujących pojęcie obowiązku, pracy i troski o własne państwo, rodziły się marzenia i sukcesy wielkiej miary. Współczesność raczej nie formatuje już takich osobowości – wszechstronnych, otwartych na nowe, dla których dobro ojczyzny jest celem nadrzędnym.
„Oto dokument wspaniałych namiętności ludzkich” – pisał przywoływany już Jalu Kurek. I choć chodziło mu o namiętność do gór wysokich, słowa te doskonale podsumowują i koleje losu Adama Karpińskiego, i książkę Krzysztofa Marchlewicza. Akar z pewnością zasługiwał na opowieść biograficzną równie porywającą, co jego życie. Góry i skrzydła właśnie takie są. To kapitalna opowieść o nieprzeciętnym człowieku i niezwykłych czasach, w których przyszło mu żyć.
W ostatnich latach ukazało się kilka książek przypominających o pierwszej himalajskiej wyprawie Polaków, a tym samym mówiących także o Adamie Karpińskim. Są to:
- Nanda Devi Janusza Klarnera
- Dziennik himalajski i inne pisma Jakuba Bujaka w opracowaniu Magdaleny Bujak-Lenczowskiej
- Polscy himalaiści. Pierwsza polska wyprawa w Himalaje Darka Jaronia.
