Ta książka ma szansę stać się klasyką literatury górskiej, pozycją, do której będzie się wracać po latach. Autorzy nie gonią za aferą, nie tworzą fikcji, stawiają w zamian ważne i ciekawe pytania, na które bywa, że nie udzielają odpowiedzi. Nie dlatego, że brakuje im odwagi. O tym, co stało się na Brad Peaku z Kowalskim i Berbeką, zwyczajnie niewiele wiadomo, większość tego, co się na ten temat pisze i mówi to spekulacje, a autorom tej książki przyświecały dwa cele – rzetelność i obiektywizm. Stąd tak dużo znaków zapytania w opowiadanej historii. Nie znajdziemy w niej sensacji i nakręcania akcji. No i, co dla mnie było akurat ważne, autorzy siedzą w temacie górsko-wspinaczkowym, mają szerokie widzenie spraw wyprawowych, nawet jeśli sami nie są wspinaczami wysokogórskimi. W sprawach dyskusyjnych oddają głos osobom, które z racji doświadczenia „wiedzą lepiej”. Ma to niebagatelny wpływ na konstrukcję książki i prowadzoną narrację. Sprawia też, że Broad Peak. Niebo i piekło ma o wiele większy ciężar gatunkowy i znaczeniowy niż opowieść Hugo-Badera.
W warunkach wysokogórskich, po morderczym podejściu i wyczerpującym zejściu […] ponowne podejście jest – i fizycznie, i psychicznie – niewykonalne. Spekulacje można więc ograniczyć do innego pytania: czy gdyby jeszcze na szczycie Bielecki i Małek dostosowali swoje tempo do wolniejszych kolegów, cokolwiek by im pomogli? Jakiego poświęcenia by to od nich wymagało? Ile kosztowało? I pytanie najbardziej dramatyczne, choć rzadko zadawane: czy zginęliby razem z Berbeką i Kowalskim?
Żeby docenić Niebo i piekło, trzeba wykrzesać z siebie trochę myślenia. To nie jest książka, którą czyta się, jadąc tramwajem czy autobusem. Wymaga uwagi, ba, jakiegoś uczestnictwa intelektualnego. Zdaję sobie sprawę, że w dzisiejszym świecie to wada, nie zaleta. Tekst nie jest hermetyczny, autorzy to w końcu doświadczeni dziennikarze, którzy potrafią sprzedać temat, ale poziom pisania ustawia czytającym jakąś poprzeczkę, a to, wiadomo, skazuje książkę na dużo gorsze wyniki sprzedaży. Gorąco namawiam jednak każdego, by sięgnął po Niebo i piekło, bo warto. Warto, choćby dlatego, żeby szerzej spojrzeć na polską eksplorację gór wysokich. Dobroch i Wilczyński nie ograniczyli się tylko do opisu wyprawy na Broad Peak i jej bohaterów. Temat ujęli znacznie szerzej, traktując zdobycie tego ośmiotysięcznika jako część historii polskiego himalaizmu. W książce mamy więc opowieści o zimowym zdobywania najwyższych szczytów świata, rozważania na temat współczesnej i niegdysiejszej górskiej etyki, wątki rodzinne, temat pasji i kosztów, które ponoszą osoby najbliższe wspinaczom… Wszystko to zakotwicza wyprawę na Brad Peak w pewnym ciągu dziejowym, a dzięki temu na wiele spraw spogląda się w nowy sposób. Bardziej kompleksowy.
W wywiadzie udzielonym portalowi Wspinanie.pl Przemysław Wilczyński mówił: „Napisaliśmy o historii zimowego himalaizmu dlatego, by nasz czytelnik – a mieliśmy ambicję, by był to głównie odbiorca spoza środowiska – zrozumiał, skąd się wziął w ogóle pomysł na wspinanie zimą. Historię Broad Peaku opisaliśmy, żeby pokazać, dlaczego ta góra jest nazywana – może z pewną dozą przesady – polską górą. Portrety pięciu bohaterów są po to, żeby czytelnicy wiedzieli o nich więcej niż to, co zostało zawarte w medialnych strzępkach. Wprowadzamy wątek mediów dlatego, że w tym przypadku stało się coś unikalnego. Z kolei wątek rodzinny, wykraczając poza rodziny Berbeków i Kowalskich, dlatego, że to jest po prostu fascynujący i bardzo nieoczywisty temat”.
Nie ulega dla mnie wątpliwości, że Niebo i piekło to książka ważna. Doskonale napisana, w dodatku dobrą polszczyzną (co za czasy, żeby trzeba było podkreślać takie rzeczy). Konieczna do przeczytania, nawet jeśli mamy dosyć wałkowania tematu Broad Peak 2013. Horyzontami intelektualnymi daleko wykracza bowiem poza tę feralną wyprawę.
Zobacz recenzję zbiorczą o książkach poświęconych wyprawie na Broad Peak [klik].
