W 2019 roku do konkursu zgłoszono 37 książek. Stworzono dla nich aż siedem kategorii konkursowych, zdecydowanie za dużo. Już pobieżny rzut oka na listę publikacji uzmysławia, że tylko w połowie kategorii było z czego wybierać. Wyjątkowo anemicznie wyglądały Tatralia – brakowało w nich choćby megahitu TOPR. Żeby inni mogli przeżyć Beaty Sabały-Zielińskiej (Prószyński i S-ka), niszowego, co nie oznacza, że mało interesującego przewodnika Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem Macieja Pinkwarta i Renaty Piżanowskiej (Wydawnictwo Wagant) oraz pięknie wydanej książki dla starszych dzieci Bronek. Opowieść o Bronisławie Czechu Wojciecha Jarzębowskiego (Wydawnictwo Na Szczyt). Do konkursu nie zgłoszono również, i to wielka strata, książki wspomnieniowo-eseistycznej Moniki Sznajderman Pusty las (Wydawnictwo Czarne), o Beskidzie Niskim i jego byłych mieszkańcach, oraz powieści przygodowej Piąty wymiar Martina Vopenka (Wydawnictwo Dowody), rozgrywającej się w bunkrze w Andach. Ten ostatni utwór to w istocie filozoficzny esej o naturze wszechświata i ludzkiej egzystencji, książka trudna w odbiorze, ale czy zawsze trzeba się karmić fast foodem? Wszystkie wspomniane tu publikacje polecam Państwa ewentualnej uwadze.
To był rok w którym, ze względów formalnych (redagowałam jedną z książek zgłoszonych do konkursu), nie uczestniczyłam w obradach jury. Może dlatego wybór Grand Prix mnie rozczarował. Tym bardziej że w zestawieniu znalazły się i znakomita książka Ścieżka Zaplotnika, i przekrojowe Duchy K2, Epicka historia zdobycia szczytu Micka Conefreya, i wspaniała Wanda Rutkiewicz. Jeszcze tylko jeden szczyt Elżbiety Sieradzińskiej czy nawet napisany w nieco poetycki sposób reportaż Daleko. Buddyjskie Królestwo Mustangu Magdaleny Gołębiowskiej. Było z czego wybierać.
Książki zgłoszone do konkursu
Literatura górsko-podróżnicza, reportaż
- Bez powrotu. Życie i śmierć na K2 Graham Bowley (Wydawnictwo Czarne)
- Daleko. Buddyjskie Królestwo Mustangu Magdalena Gołębiowska (Wydawnictwo Czarne)
- Góry. Stan umysłu Robert Macfarlane (Wydawnictwo Poznańskie)
- Hajer na kole, czyli rowerem po Kirgistanie i Kazachstanie Mieczysław Bieniek (Wydawnictwo Annapurna)
- Pochowani w niebie Niezwykła historia Szerpów i największej tragedii na K2 Amanda Padoan, Peter Zuckerman (Wydawnictwo Marginesy)
- Polscy himalaiści Dariusz Jaroń (Wydawnictwo Marginesy)
- Rozmowa z Górą Rafał Fronia (Wydawnictwo SQN)
- Szczyty marzeń. Góry z duszą. Tom 3 Monika Witkowska (Burda Media Polska)
- Zaginiony horyzont. Książka nie o wspinaczce Tadeusz Szczęsny (Wydawnictwo Stapis)
- Zimna Anna Marek Ratajczak (Wydawnictwo Stapis)
Literatura wspinaczkowa
- Absurd Everestu Denis Urubko (Bezdroża)
- Duchy K2. Epicka historia zdobycia szczytu Mick Conefrey (Bezdroża)
- Lodowy rycerz i inne górskie osobliwości Marek Konecki (Wydawnictwo Annapurna)
- Noszak solo Łukasz Kocewiak, Roman Gołędowski (Wydawnictwo Annapurna)
- Polskie Himalaje Janusz Kurczab, Jerzy Porębski (Wydawnictwo Agora)
- Siła marzeń, czyli jak zdobyłam Koronę Ziemi Bogumiła Raulin (Bezdroża)
- Ścieżka Jernej „Nejc” Zaplotnik (Góry Books)
Biografie górskie
- Czapkins. Historia Tomka Mackiewicza Dominik Szczepański (Wydawnictwo Agora)
- Erhard Loretan. Ryczące ośmiotysięczniki Jean Ammann, Erhard Loretan (Wydawnictwo Agora)
- Halina. Dziś już nie ma takich kobiet Anna Kamińska (Wydawnictwo Literackie)
- Nanga dream Mariusz Sepioło (Wydawnictwo Znak)
- Trzy bieguny Leszek Cichy, Marek Kamiński (Wydawnictwo Znak)
- Wanda Rutkiewicz. Jeszcze tylko jeden szczyt Elżbieta Sieradzińska (Wydawnictwo Marginesy)
Tatralia
- Jak dobrze nam zdobywać góry Ludwik Wilczyński, Witold Sas-Nowosielski (Wydawnictwo Stapis)
- Wołanie w górach. Wypadki i akcje ratunkowe w Tatrach Michał Jagiełło, Dominika Jagiełło (Wydawnictwo Iskry)
Przewodniki i poradniki
- Babskie góry. Kobiecy sposób na trekking, bieganie, skitury oraz rower Natalia Tomasiak (Bezdroża)
- Góry Słowacji. Najpiękniejsze szczyty i najciekawsze szlaki Krzysztof Bzowski (Bezdroża)
- Góry Sokole. Przewodnik wspinaczkowy Michał Kajca (Góry Books)
- Góry Świętokrzyskie. Kielce i Sandomierz Krzysztof Bzowski (Bezdroża)
- Projekt: wyprawa. #travelmarketing Michał Leksiński (Bezdroża)
- Przewodnik wspinaczkowy. Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie Dariusz Kaptur, Arkadiusz Tabisz (IGI MEDIA, GÓRY)
- Tatry Polskie i Słowackie z dzieckiem Marlena Woch, Mariusz Woch (Wydawnictwo Pascal)
- Z Czadem w Bieszczadach. Przewodnik dla dzieci i rodziców Magdalena Prekiel (Wydawnictwo Stapis)
Górska fikcja literacka i poezja
- Kontratyp Remigiusz Mróz (Wydawnictwo Poznańskie)
- Nad Śnieżnymi Kotłami Krzysztof Koziołek (Wydawnictwo Akurat)
Albumy
- Nanga Parbat 1985. In Memoriam Tadeusz Piotrowski Danuta Piotrowska (Danuta Piotrowska)
- Włodek Robert Janik, Antoni Kroh (Wydawnictwo Stapis)
CRÈME DE LA CRÈME, czyli książki nominowane
Literatura górsko-podróżnicza, reportaż
- Góry. Stan umysłu Robert Macfarlane (Wydawnictwo Poznańskie)
Moja ocena: Każdy rozdział tej książki jest dowodem oczytania i erudycji jej autora. Wysmakowane zdania, gra słów i słówek, mnóstwo przywołań klasyków literatury, nieco podniosłości – i dla równowagi odrobina prozy życia… Nic tylko czytać. Tak przynajmniej by się wydawało. Bo Góry, jakimś cudacznym zrządzeniem pióra, okazują się dziełem zaskakująco mało porywającym. Wręcz nudnym. Książką zbyt wykoncypowaną, by poruszyć serce i/lub umysł. - Pochowani w niebie. Niezwykła historia Szerpów i największej tragedii na K2 Amanda Padoan, Peter Zuckerman (Wydawnictwo Marginesy)
Moja ocena: To kolejna opowieść z cyklu „największe górskie tragedie". Książkę z tłumu podobnych wyróżnia punkt widzenia: nacisk położono na wysokogórskich tragarzy. Sporo wiedzy, w tym mitologii dotyczącej szczytów i zamieszkujących je bogów, oraz – co bardzo ciekawe – rozważań dotyczących ludów zamieszkujących wioski pod najwyższymi górami świata. Niestety całość ciężko się czyta, przeszkadza kanciasty, ubogi, miejscami wręcz śmieszny język, jakby autorzy mieli problem z jasnym, logicznym przekazywaniem myśli. A nagromadzenie imion, przydomków, nazwisk w akapitach czasem przekracza zdolności zapamiętywania przeciętnego Europejczyka. Trochę szkoda zmarnowanego potencjału na opowieść o szerpijskiej kulturze i tradycjach. - Polscy himalaiści Dariusz Jaroń (Wydawnictwo Marginesy)
Moja ocena: Książka o początkach polskiego himalaizmu i wyprawie na Nanda Devi East. Temat ciekawy, sama książka dobrze skrojona, ale wtórna. Dlaczego? Bo w znacznej mierze opierająca się na cytatach z innych publikacji.
Literatura wspinaczkowa
- Absurd Everestu Denis Urubko (Bezdroża)
Moja ocena: Redagowałam Absurd Everestu, moja opinia może więc być niemiarodajna. Zachęcam jednak do przeczytania, bo to najlepsza książka Urubki z tych, które wydano do tej pory w Polsce. Opowiada o początkach himalajskiej przygody Denisa – pierwszym pobycie w najwyższych górach świata i przyjaźni z Simone Moro. Powiedziałabym, że to powieść łotrzykowska z ducha, rozgrywająca się w górskim entourage’u. Zabawna, miejscami liryczna i – jak to u Denisa – z zacięciem filozoficznym. Warto się skusić: takich beletryzowanych opowieści wyprawowych wydaje się u nas bardzo mało. - Duchy K2. Epicka historia zdobycia szczytu Mick Conefrey (Bezdroża)
Moja ocena: Ważna książka w świetle polskich zimowych zmagań z K2. Dobrze napisana historia podboju góry gór. Warto przeczytać. - Ścieżka Jernej „Nejc” Zaplotnik (Góry Books)
Moja ocena: Jestem przekonana, że Ścieżka powinna dostać Grand Prix konkursu. To klasyka literatury wspinaczkowo-górskiej. Choć od pierwszego wydania książki minęło już 40 lat, tekst nic a nic się nie zestarzał i wciąż przynosi ogrom emocji oraz przemyśleń.
Biografie górskie
- Czapkins. Historia Tomka Mackiewicza Dominik Szczepański (Wydawnictwo Agora)
Moja ocena: Czapkins Szczepańskiego pozytywnie zaskakuje: przede wszystkim pogłębionym, niejednoznacznym spojrzeniem na Tomka Mackiewicza. Mało tu gloryfikacji, całkiem sporo gorzkich słów, które wcale nie dyskredytują działalności Czapkinsa ani jego wyborów. Wręcz przeciwnie. Dostajemy portret człowieka wątpiącego, ale walczącego ze sobą i o siebie. - Halina. Dziś już nie ma takich kobiet Anna Kamińska (Wydawnictwo Literackie)
Moja ocena: Każda kolejna książka Anny Kamińskiej coraz bardziej rozczarowuje. Z Haliny, zwłaszcza w początkowych rozdziałach, wieje nudą. Mnóstwo tu niepotrzebnego, zbędnego zaczerniania papieru, czyli tekstu nic niewnoszącego do oglądu bohaterki (typu: tego dnia w gazecie napisano, a imieniny obchodzili). Język książki jest prosty aż do bólu, bohaterka, mimo ciągłego podkreślania, że charakterna i wyrazista – mdła i jednowymiarowa. Biograficzny produkcyjniak, wykorzystujący passę na książki górskie. - Wanda Rutkiewicz. Jeszcze tylko jeden szczyt Elżbieta Sieradzińska (Wydawnictwo Marginesy)
- Trzy bieguny Leszek Cichy, Julia Hamera, Marek Kamiński (Wydawnictwo Znak)
Moja ocena: Książka poprawna, inaczej mówiąc mało porywająca. Pokrótce o wyprawach Cichego i Kamińskiego w stylu dobrych rad wujków Samów.
Tatralia
- Jak dobrze nam zdobywać góry Ludwik Wilczyński, Witold Sas-Nowosielski (Wydawnictwo Stapis)
Moja ocena:To książka z gatunku nostalgicznych, opowiadająca o tym, jak drzewiej w Tatrach bywało. To „drzewiej” nie dotyczy czasów zamierzchłych – ot, lat 70. i 80. XX wieku – na tyle jednak odległych, że emanujących już powabem inności. „Jak dobrze nam zdobywać góry” ma wdzięk i lekkość dykteryjek, które niczym musujące wino sączone o zmierzchu w pięknych okolicznościach przyrody miło uderzają do głowy.
Przewodniki i poradniki
- Góry Słowacji. Najpiękniejsze szczyty i najciekawsze szlaki Krzysztof Bzowski (Bezdroża)
Moja ocena: Proponowane wycieczki to właściwie same ograne typy, najbardziej znane, najchętniej odwiedzane szczyty i wzniesienia, co zresztą zapowiada tytuł. Opisy tras zawierają zwarty opis przejścia (dojazd, szlaki, którymi idziemy, ewentualnie, co mijamy po drodze) nie proponując właściwie dodatkowych treści krajoznawczych. To przydatna publikacja dla kogoś, kto po raz pierwszy wybiera się w jakieś słowackie pasmo górskie i chciałby przejść tam dwie, trzy najpopularniejsze trasy, inni nie znajdą w niej wielu inspiracji. - Projekt: wyprawa. #travelmarketing Michał Leksiński (Bezdroża)
- Przewodnik wspinaczkowy. Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie Dariusz Kaptur Arkadiusz Tabisz (IGI MEDIA, Góry)
Górska fikcja literacka i poezja
- Nad Śnieżnymi Kotłami Krzysztof Koziołek (Wydawnictwo Akurat)
Moja ocena: Kryminał w stylu retro rozgrywający się w Karkonoszach w przededniu II wojny światowej. Nie wiem, dlaczego akurat ta książka z dwóch zgłoszonych do tej kategorii zyskała aprobatę jurorów – marnie napisana, absolutnie nie wciąga intrygą; wieje z niej, gdzie tam – dmie – nudą. Widać Mroza nie wypadało nominować, choć summa summarum jego Kontratyp jest o niebo ciekawszy (podbój Annapurny przez Chyłkę to wyborny popis tego, jak widzą takie wyprawy kanapowcy), co wciąż nie znaczy, że niezły.
Albumy
- Nanga Parbat 1985. In Memoriam Tadeusz Piotrowski Danuta Piotrowska (Danuta Piotrowska)
Moja ocena: Każda książka z serii In Memoriam Tadeusz Piotrowski to perełka. Z tą nie jest inaczej. Dla wielbicieli pięknie wydanych albumów i dobrego piserstwa rzecz obowiązkowa. - Włodek Robert Janik, Antoni Kroh (Wydawnictwo Stapis)
THE BEST, czyli książki nagrodzone
- Pochowani w niebie. Niezwykła historia Szerpów i największej tragedii na K2 Amanda Padoan, Peter Zuckerman (Literatura górsko-podróżnicza, reportaż)
- Ścieżka Jernej „Nejc” Zaplotnik (Literatura wspinaczkowa)
- Halina. Dziś już nie ma takich kobiet Anna Kamińska (Biografie górskie)
- Tatralia – nagrody nie przyznano
- Góry Słowacji. Najpiękniejsze szczyty i najciekawsze szlaki Krzysztof Bzowski (Poradniki i przewodniki)
- Nad Śnieżnymi Kotłami Krzysztof Koziołek (Górska fikcja literacka i poezja)
- Włodek Robert Janik, Antoni Kroh (Albumy)
